शून्यातून पिसुर्वो ! 

 मुंबईत पहिल्यांदा आलो आणि हा अनुभव ! तो अगदी भेदरून गेला होता. पण तो तसाच बसून राहिला. खूप वेळ गेल्यावर गाड्या सुरु झाल्या पण घाटकोपरजवळ गाडी आली आणि गाडीवर प्रचंड दगडफेक झाली. डब्यावर पडलेल्या दगडांचे आवाज आजही जसेच्यातसे आठवतात, तो सांगत होता.

 

मान्सून शोमध्ये त्याची सर्वच चित्रं पहिल्या दोन-तीन दिवसातच विकली गेली. मुंबई त्याला आवडली, पण घरातून मुंबईला यायला विरोध झाला. अखेरीस एका एनिमेशन कंपनीमध्ये जळगावातली दोनशे तीनशे मुलं आली त्यातला एक बनून तो मुंबईला आला. सात महिने काम केलं, पण त्यात काही तो रमला नाही. एका मित्रानं त्याची आर्ट प्लाझाचे जनक के. एम. शेणॉय यांच्याशी गाठ घालून दिली. त्याला शेणॉय देखील आवडले आणि आर्ट प्लाझादेखील. विशेषतः जहांगीरसमोरची झाडं वगैरे बघून तो भलताच खुश झाला ! गावच आठवला त्याला. २००१ साली त्यानं आर्ट प्लाझामध्ये पहिलं स्केच केलं, सात रुपये मिळाले त्याचे त्याला. चार वर्ष त्यानं आर्ट प्लाझामध्ये काम केलं. भरपूर पोर्ट्रेट्स केली, भरपूर स्केचेस केली, पण तो तिथंच थांबला नाही. तो पेंटिंग देखील करत राहिला.

 

२००५ साली शेणॉय यांनी आर्ट प्लाझा सोडल्यावर तो देखील त्यांच्यासोबत तिथून बाहेर पडला आणि काळा घोडामध्ये चित्र लावू लागला. काळा घोडा फेस्टिव्हल संपल्यानंतर त्यानं त्या जागेवर नव्यानं संसार मांडला. स्केचेसच नाही तर पेंटिंग देखील तो तिथंच करू लागला. ‘आर्ट प्लाझामुळेच पेन्सिलीच्या ताकदीवर मी मुंबईमध्ये उभा राहिलो’, असं तो अभिमानानं सांगतो. ‘काळा घोडामध्ये एके दिवशी मी ९० स्केचेस काढली. मिळालेले पैसे मोजायला देखील वेळ नसायचा. मी ते शर्टाच्या आत बनियनमध्ये टाकून द्यायचो. किती पैसे कमावले त्याची मोजदादच केली नाही.’

तो कल्याणला राहत होता, मावशीकडे, वरपगावात. २००५ सालीच २६ जुलैला जो महाप्रलय झाला त्यात तो सापडला. १९ फूट पाणी चढलं होतं. पाणी कुठून येतंय ? कसं येतंय ? काहीही कळत नव्हतं. अचानक सहा-सहा फूट उंच पाणी चढायचं ! मी ज्या चाळीत राहत होतो ती लोडबेरिंग ची चाळ होती. राहतो का वाचतो ? असाच प्रश्न आम्हाला पडला होता. मी चांगली पोर्ट्रेट्स करतो पण त्यावेळचे कुणाचेच चेहरे आता आठवत नाही. त्या पुराच्या पाण्यात माझी कागदावर काढलेली ५००० चित्रं आणि ३५-४० कॅनव्हास नष्ट झाले. पाच वर्षात चित्रकलेचं असं जे जे काही कमावलं होतं ते सारं पावसानं नष्ट केलं होतं. तो अतिशय शांतपणे सगळं सांगत होता.

नंतर मी जी चित्रं रंगवली ती सारी पुरावरचीच होती. ती सारीच्या सारी विकली गेली. काळा घोडा मधूनच मी ती विकली. कला साहित्याची विक्री करणाऱ्या सदाशिवनं मला खूप मदत केली. त्याचंही पुरानं नुकसान केलं होतं, पण त्यानं मला बोलावलं. म्हणाला, तू खूप चांगलं काम करतोस, तुला कुठलं हवं ते आर्ट मटेरियल घेऊन जा ! चित्रकार दत्ता बनसोडेंनी देखील मला मदत केली. काळा घोडाला तर एक संग्राहक मला असा भेटला की माझी ही सारी पुराची कहाणी ऐकून त्यानं एकदम माझे जवळजवळ ५० एक कॅनव्हास विकत घेतले. त्यातून मिळालेल्या पैशानं मी स्वतःचं घर आणि स्टुडियो घेतला. अशी माणसं पाठीशी उभी राहिल्यामुळेच मी पुन्हा उभा राहू शकलो, हे तो अगदी मनापासून सांगत होता.

 

त्यानंतर एकेका संधीचं दार मला आपोआपच उघडत गेलं. फक्त दोन प्रदर्शनं मी माझ्या पैशानं केली. पण बाकी सारी १२-१३ प्रदर्शनं हे स्पॉन्सर शोज होते आणि ते केवळ भारतातच नव्हे तर परदेशातही झाले. काळा घोड्यावर काम केलेल्या माझ्यासारख्या छोट्या कलावंताला मोठ्या मोठ्या संधी प्राप्त झाल्या त्या केवळ निष्ठेनं केलेल्या कामामुळेच ! ज्या हुसेन यांना मी खूप मानतो, त्यांच्याच दोशी – हुसेन गुंफेमध्ये काम करण्याचा, प्रदर्शन करण्याचा अनुभव तर केवळ अद्भुतच होता. अहमदाबादचे कला संग्राहक अनिल रेलिया यांच्यामुळे तो मला मिळाला. माझं भाग्य थोर त्यामुळे अशा लोकांच्या सहवासात मी येत गेलो. आज जे काही थोडंबहुत मी मिळवलं आहे, शून्यातून दोन वेळा जो काही उभा राहिलो आहे त्याचं श्रेय पिसुर्वो या साऱ्यांनाच देतो. पिसुर्वोविषयी अजून खूप लिहिण्यासारखं आहे, पण त्याच्या तोंडून ते ऐकण्यात अधिक मझा आहे. येत्या शनिवारी म्हणजे, १९ मार्चला सायंकाळी ०५.३० वाजता मी त्याच्याशी मनमोकळ्या गप्पा मारणार आहे. ऐकायला, पाहायला विसरू नका !

 

संपादक ‘चिन्ह’