साबुदाणा वडा तळायला लावणारं कलाशिक्षण !

कालचा लेख हातावेगळा केला आणि तो प्रकाशित करण्यासाठी पाठवून दिला. पण का कुणास ठाऊक तो पाठवून दिल्यावर देखील मनात थोडी अस्वस्थता आली. उदाहरणार्थ लेख तितकासा जमला नाही की काय ? काही लिहायचं बाकी राहिलं की काय ? वगैरे… आणि त्याच अस्वस्थतेतून मी त्या लेखात उल्लेख केलेल्या तरुणाला कधी फोन लावला माझं मलाच कळलं नाही !

आता तो काय करतो माहितीये ? एका हॉटेलसाठी चक्क साबुदाणा वडे तळून देतो. ५०० रुपये दिवसाचे मिळतात. दिवसभर विस्तवासमोर उभं राहावं लागतं, पण भीक मागण्यापेक्षा ते परवडलं ! ‘आणि दुसरा पर्यायही नाही माझ्याकडं’ असं तो असहाय्यपणे सांगत होता. चित्र, अभ्यास, पोर्ट्रेट, लँडस्केप सगळं सध्या बाजूला ठेवलंय. जगण्याचाच लढा चालू ठेवलाय. वेळ मिळाला की स्वीगीची देखील कामं करतो डिलिव्हरीची !

त्या गृहस्थांनी एका वर्षात महाराष्ट्राच्या कानाकोपऱ्यात  सुलभ शौचालयं उघडतात तशी गावोगावी कला महाविद्यालयं उघडली. राजकारणी, साखर सम्राट, रॉकेल सम्राट, मद्य सम्राट, खाटीक, कला संचालनालयातले सेवानिवृत्त अधिकारी, सेवानिवृत्त शिक्षक या साऱ्यांनीच त्या कला महाविद्यालयाच्या गंगेत आपले हात धुवून घेतले. सगळीकडे शिक्षक तयार करणारे एटीडीचे कारखाने सुरु झाले आणि मग महाराष्ट्राच्या कलाशिक्षणाची पुरती वाताहत सुरु झाली, प्रचंड भ्रष्टाचार बोकाळला. पुण्यातल्या एका कला महाविद्यालयातले तर ओळीनं तीन-चार प्राचार्य तुरुंगाची हवा खाऊन आले. राज्य कला प्रदर्शनातल्या बक्षिसांचा देखील लिलाव मांडला गेला. एलिमेंटरी इंटरमिजिएट ग्रेडच्या विद्यार्थ्यांच्या पालकांच्या खिशात हात घालायला देखील हे लोकं कचरले नाहीत. सी ची बी, बी ची ए ग्रेड करण्यासाठी या नालायक लोकांनी शाळेतल्या मुलांच्या पालकांकडून देखील पैसे उकळायला कमी केलं नाही.

त्या काळात अतिशय सेवाभावी कलावंत कलाशिक्षक किंवा संस्था संचालक होते या क्षेत्रात, पण या भ्रष्टाचारानं ते पूर्णतः नामशेष झाले. त्यातले काही जणं तर हाय खाऊन मेले. महाराष्ट्रात जे इंजिनियरिंग किंवा मेडिकल शिक्षणसंस्थांचं कांड घडलं, तसंच किंवा तितकंच भयंकर हे कांड होतं, पण चित्रकला विषय दुर्लक्षित असल्यामुळं त्याला प्रसिद्धी मिळाली नाही. मी किंवा ‘चिन्ह’नं याविरोधात मोठी मोहिम उघडली, वृत्तपत्रांना सतत बातम्या दिल्या, पण या साऱ्यांचेच हात वरपर्यंत पोहोचलेले असल्यामुळं यांच्यावर कसलीच कारवाई झाली नाही !

त्याचीच फळं आज आपण भोगतो आहोत. जे जे स्कूल ऑफ आर्ट पूर्णपणे नामशेष करून टाकलं गेलं आहे. तिथल्या शिक्षकांचं पूर्णतः खच्चीकरण केलं गेलं आहे. ३० वर्षात शिक्षकांच्या नेमणूकाच होऊ शकल्या नाही. कायमस्वरूपी शिक्षक औषधाला देखील उरलेले नाहियेत. जे उरले आहेत त्यांच्याविषयी काही बोलावं अशी देखील परिस्थिती उरलेली नाही. ज्यांच्याकडून अपेक्षा आहेत असे काही शिक्षक आणखीन दोन-चार वर्षात सेवानिवृत्त होतील आणि मग मात्र या संस्थेला कुणीही वाली उरणार नाही. म्हणूनच जेजेचं अनन्य अभिमत इन्स्टिट्यूटमध्ये रूपांतर व्हावं म्हणून ‘चिन्ह’नं पुढाकार घेतला आहे, लोकजागृती करायला सुरुवात केली आहे आणि तिला प्रतिसाद देखील चांगला मिळू लागला आहे. माझ्या मते जेजे सुधारावयाची ही अखेरचीच संधी आहे. महाराष्ट्राच्या मुख्यमंत्रीपदी जेजेचाच विद्यार्थी विराजमान झाला असल्यामुळं अशक्य ते शक्य सहज जमून जाणार आहे. पण त्यासाठी प्रयत्नांची पराकाष्ठा मात्र करावी लागणार आहे.

जेजे अनन्य अभिमत संदर्भात समाज माध्यमांवर अतिशय चुकीचा प्रचार केला जातो आहे. वेड पांघरून पेडगावला गेल्यासारख्या प्रतिक्रिया दिल्या जात आहेत. भ्रष्ट आचरणाखेरीज डोक्यात दुसरं काहीच नसल्यामुळं खोटेनाटे आरोप केले जाताहेत. राज्यस्तरीय विद्यापीठाची कल्पना एका रात्रीत जशी रत्नागिरीत जन्माला आली तशी अनन्य अभिमतची कल्पना एका रात्रीत अचानकपणे जन्माला आलेली नाही. २०१७ सालापासून तिच्यावर काम सुरु होतं. याची सुरुवात केली ती शिक्षणमंत्री विनोद तावडे यांनी. त्यानंतर गेली काही वर्ष अनेक जणं या कामी रात्रंदिवस राबत होते. मंत्रालयातल्या अनेक ज्येष्ठ अधिकाऱ्यांच्या हाताखालून या योजनेचे मसुदे जात होते. केंद्र सरकारच्या विविध खात्यांबरोबर पत्रव्यवहार सुरु होता. इतकंच नाही तर १५ लाख इतकी प्रोसेसिंग फी सुद्धा सरकारकडून २०२० सालीच भरली गेली होती. असं असताना ‘राज्यस्तरीय विद्यापीठाला किंवा कला विद्यापीठाला विरोध का ?’ असा जो कांगावा केला जातो आहे तो किती खोटा होता किंवा बेगडी आहे हेच आम्हाला पुढील लेखांकात दाखवून द्यायचं आहे. सोमवारपासून आठवडाभर ही लेखमाला चालेल. अवश्य वाचा !